Halide Edip Adıvar hakkında merak edilen soruların cevapları. Kimdir? kiminle evlendi? Milli Mücadele dönemi, eserleri? Siyasi ve edebi kişiliği, kısaca hayatı ve biyografisi
Halide Hanım; Beşiktaş’ta Ihlamur yakınlarında ‘mor salkımlı ev’de Sultan Abdülhamit’in kâtibi Selanikli Mehmet Edip Bey ve Eyüplü Nizamizade ailesinden Bedrifem Hanım’ın kızları olarak 1884 yılında doğdu.
Annesini küçük yaşta kaybedince anneannesiyle büyüdü. Çok düşkün olduğu babasının evine gidip gelse de belki anne şefkatini mor salkımlı evde bulduğundandır, babasının yanına gidince hastalanıyordu. Bu onun geçmişle bağlarını Anadolu halk hikayeleri ve söylencelerinin kültürü, Osmanlı ve Mevlevilikle ilişki kurmasını sağladı. Tam da içinde bulunduğu coğrafya gibi bir ayağı geçmişte bir ayağı gelecekteydi.
Halide Edip Adıvar Eğitim Hayatı ve Edebiyatçı Kişiliği
Sultan Hamid tarafından Şefkat Nişanı ile ödüllendirildi. Müzik derslerini İtalyan bir hocadan, İngilizce derslerini İngiliz bir mürebbiyeden aldı. Yedi yaşında, yaşını büyük göstererek Üsküdar Amerikan Koleji’ne başladı. Ancak bir süre sonra, bir öğrencinin şikâyeti üzerine, okuldan ayrılmak zorunda kaldı. Eğitimini evde sürdürdüğü yıllarda, 1897’de, John Abbot’ın “The Mother” adlı eserinin çevirisini yaptı. “Ana” adlı bu eser sayesinde Sultan II. Abdülhamit tarafından Şefkat Nişanı ile ödüllendirildi. 1899’da Üsküdar Amerikan Koleji’ne geri döndü. Eğitimini bu okulda tamamlayarak Üsküdar Amerikan Koleji’nden mezun olan ilk Müslüman kadın oldu.
İlk Evliliği
Mezuniyetin ardından, Halide Edip, matematik öğretmen Salih Zeki Bey ile evlendi. Eşine Kamus-u Riyaziyat adlı eserini yazmada yardımcı oldu. Bu yıllarda birkaç Sherlock Holmes hikayesinin çevirisini yaptı.
Shakespeare’in Hamlet adlı yapıtını çevirdi. 1903 yılında İstanbul Kız Lisesi’nde (Bezmialem Sultanisi) tarih öğretmenliğine başladı. Aynı yıl Tevfik Fikret’in çıkardığı Tanin Gazetesi’nde yazıları yayımlanmaya başladı. İlk yazılarında eşinin isminden ötürü Halide Salih ismini kullandı. Yazıları bazı çevreleri rahatsız edince bir süreliğine Mısır’a gitti. Kısa süre içinde İstanbul’a dönerek yazılarına devam etti. Eşi Salih Zeki Bey’in ikinci bir kadınla evlenmek istemesi üzerine 1910 yılında boşanma kararı aldı. Yazılarında Halide Salih yerine artık. Halide Edip imzasını kullanmaya başladı.
Halide Edip Adıvar ve Edebi Kişiliği
Aynı yıl Seviyye Talip romanını yayımladı. Romanın konusu; eşinden ayrılıp sevdiği erkekle birlikte yeni hayat kurmaya çalışan bir kadının yaşamını konu alıyordu. Bu o yıllarda yazılan ilk feminist eserlerden biri olarak değerlendirildi. Büyük Cihan Harbi başladığı 1914 yılında Kız Mektepleri Genel Müfettişliği vazifesini yapıyordu. 1915 yılında Suriye Valisi Cemal Paşa’nın daveti sonrası Nakiye Elgün ile birlikte Şam’a gitti. Aynı yıl hayatında yeni bir değişikliğe giderek noter aracılığı ile babasına verdiği vekalet ile Dr. Adnan Adıvar ile dünya evine ikinci kez girdi. Suriye Cephesi’nde yaşanan olumsuz gelişmeler neticesinde 4 Mart 1918 tarihinde İstanbul’a geri döndü.
Halide Edip; Mondros Mütarekesi sonrası; İstanbul’un İngilizler tarafından işgal edilmesi sonrası, Millî Mücadeleye destek amaçlı birçok mitingde konuşmacı olarak yer aldı. Meşhur Sultanahmet mitinginden sonra, savaşa girme kararı alan ve yenilgiyle sonuçlandıktan sonra yıkılan İttihat Terakki hükümeti yerine Hürriyet ve İtilaf hükümeti tarafından kurulan Damat Fert Paşa Kabinesi döneminde eşi ve kendisi hakkında idam kararı verilmeden kısa süre önce Mustafa Kemal’e destek için Ankara’ya gitme kararı aldı.
Milli Mücadele’ye Katılışı
Halide Edip bunun üzerine; Millî Mücadele hareketinin merkezi Ankara’ya gizlice gitmek için yola koyuldu. Yine bu sırada halka haberleri doğrudan ulaştırmak ve Millî Mücadelenin sesini tüm dünyaya doğrudan duyurmak için kurulması için hazırlıklar yapılan Anadolu Ajansı için görev aldı. Yunus Nadi Abalıoğlu’yla Geyve’de buluştu. Burada Anadolu Ajansı’nın temelleri atıldı. Cumhuriyetin ilanından sonra çeşitli gazetelerde yazılar yayımladı.
Siyaset Hayatı
1924 yılında İlk demokratik hayata geçiş denemesi Terakki Perver Cumhuriyet Partisi içerisinde eşiyle birlikte yer aldı. 1925 yılında patlak veren Şeyh Sait ayaklanması ve sonraki süreçte hükümetin Takriri Sükûn kanunu ilanıyla oluşan olağan üstü hal döneminde, partinin kapatılmasıyla birlikte gözden düştü ve hükümet çevresinden uzaklaştırıldı. 1925 yılında eşiyle birlikte yurt dışına çıktı. Önce İngiltere’ye, ardından Fransa’ya geçtiler. Sonrasında kısa bir süre Amerika’da bulundu ve çeşitli üniversitelerde konferanslar verdi.
Bu dönemde yeniden roman çalışmalarına yöneldi. 1936 yılında ünü eseri Sinekli Bakkal’ın İngilizce orijinali “The Daughter of the Clown” yayımlandı. 1939 yılında İnönü Döneminde muhaliflerle barışma politikası oluşunca, eşiyle birlikte yurda döndü. 1940 yılında İstanbul Üniversitesi’nde İngiliz Filolojisi kürsüsünü kurmakla görevlendirildi. 10 Yıl kürsü başkanlığı yaptı.
Vefatı
Halide Edip Adıvar 1950 yılında Demokrat Parti listesinden İzmir milletvekili seçilerek meclise girdi. 1954 yılında aktif siyaseti bıraktı ve son dönem yazdığı eserlerine ağırlık verdi. Birçok yurt dışı seyahatı gerçekleştirdi. Amerika ve Hindistan’a giderek konferanslara katıldı. Buralarda yaptığı konuşmaları daha sonra kitaplaştırdı. 9 Ocak 1964 yılında İstanbul’da böbrek yetmezliği sonucu 80 yaşında yaşamını yitirdi.
