Zehra Bilir Türk Halk Müziğinin ilk sanatçısı ve Türkü Ana olarak hafızalara kazınan sanatçımızdır. Hakkında ise aslen nereli? kaç yaşında öldü? eserleri, müzik kariyeri, hayatı ve biyografi bilgileri merak edilmektedir.
1913 yılının Mart ayında, Malatya Arapgir’de dünyaya gelen Zehra Bilir’in gerçek ismi Eliza Ölçüyan’dır. Çok eski yıllarda Sabah Gazetesi’ne bir demeç verdiği ve bu demeçte biyolojik babasının kendisi henüz 1.5 yaşında iken I. Dünya Savaşı sırasında öldüğünü belirtmiştir. Açıklamanın devamında ise Ben Türk babamı bilirim, nüfusta ismim Ermeni ismi imiş, ama ben Türk’üm ve Müslümanım. dediği kayıtlara geçmiştir.
1943 senesinde radyo aracılığı ile sesini tüm Türkiye’ye duyuran Zehra Bilir, 1944 senesinde ise Halk Türküleri’ni sahne’de ilk defa seslendiren sanatçı olmuştur. 1930’lu senelerde Balerin olarak çalıştığı aktarılan Bilir daha sonra müzik yeteneğinin fark edilmesi üzerine müziğe yönlenmiştir. Besteci ve Kanun sanatçısı Artaki Candan ve Hüseyin Sadeddin Arel’den dersler aldığı aktarılmıştır.
O yıllarda sahne’de sesinin yanı sıra duruşu, kıyafetleri ve tarzı ile tüm dikkatleri üzerine çekmiştir. Sahne’de Şalvar, Çarık gibi giysiler ile yer almış, elinde mendil sallaması ve Türküleride yörelerine ait otantik özellikleri ile okuması büyük beğeni toplamıştır. Usta sanatçı bir çok Türkü derlemesi yapmış ve Türk Halk Kültürü’ne büyük katkılar sunmuştur. 1952 yılında arkasında bir çok eser, plak bırakmış ve müzik dünyasına veda etmiştir.
Operet Dansçısı;
Çocukluk yıllarından itibaren sanata ilgi duymuş, ilerleyen süreçte bir gazetede yayınlanan ilanın ardından İstanbul Şehir Tiyatrosu’na başvurmuştur. O senelerde tiyatro’nun sanat yönetmenliğin Muhsin Ertuğrul üstlenmekte idi. Ertuğrul, başvuruda bulunan bir kaç kişi ile birlikte Bilir’i de tiyatro ya kabul etmiştir. Bir süre sonra Şehir Tiyatrosu yeni bir dal olarak operetler sahnelemeye başlamış ve oda bir kaç kişi ile birlikte bale bölümü’ne geçmiştir. Bedia Muvahhit, Vasfi Rıza, Muammer Karaca, Feriha Tevfik ve Hazım Körmükçü gibi sanatçıların oynadığı Lüküs Hayat, Üç Saat ve Deli Dolu gibi operetlerde dans etmiştir.
Eğitim hayatı;
İlköğrenim:Arapkir İlkokulu, Malatya
Ortaöğrenim: Kayseri
Usul ve solfej öğretmeni: Artaki Candan-Terziyan (besteci ve kanun sanatçısı)
İstanbul Konsevatuvarı: Misafir öğrenci
Zehra Bilir, İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda 1990’lı senelerde Halk Türküleri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmıştır.
Zehra Bilir Ölümü;
Usta sanatçı 28 Haziran 2007 tarihinde İstanbul’da yaşantısını sürdürdüğü huzurevinde 94 yaşında iken hayata gözlerini yummuştur. Vefatının ardından 4 Temmuz 2007 tarihinde İstanbul, Zincirlikuyu Camii’nde kılınan öğle ve cenaze namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Bazı Plakları;
Sahibinin Sesi Plak Şirketi ile 1939 yılından, 1955 yılına kadar 31 adet 78 devirli plak doldurmuştur.
Öyledir yar öyledir (ilk plak)
Al almayı daldan al (ikinci plak, 1941)
Karanfil ocak ocak
Delilo
Konyalım,
Diyarbakır şad akar
Yekte anam yekte
Kalenin bayır düzü
Nere gidem şu sarhoşun elinden
İki gemi yan yana
Sen bu yaylaları yaylayamazsun
Kaçma güzel kaçma ben adam yemem (1949)
Tiridine tiridine bandım
Baba ben dervişmiyem
Habudiyar
Makaram sarı bağlar
Asmalar kol uzatmış dallara
