Dimitri Mendeleyev kimdir? Mucit ve kimyager Mendeleyev buluşları, periyodik tablosu, kimya bilimine katkıları, sözleri ve hayatı ile en fazla merak edilen bilim adamları arasında yer almaktadır.
Dimitri Mendeleyev doğum yeri, ailesi, kısaca hayatı ve eğitimi;
Dimitri Mendeleyev 1984 yılının Şubat ayında Rusya, Sibirya Tobolska şehrinde dünyaya gelmiştir. Tam 17 kardeşin en küçüğü’dür. Babası Lise müdürü olarak görev yapmış, Dimitri’nin dünyaya geldiği sene kör olmuştur. Annesi ise o dönemde Pavlovich tarafından işletilen ve kapanmış olan fabrikayı açmış ve işletmesini üstlenmiştir. Dimitri 13 yaşına geldiğinde ise babasını yitirmiştir. Bir türlü aksilikler yakasını bırakmamış, 15 yaşına geldiğinde ise annesi tarafından işletilen fabrika yanmıştır.
Bu facianın ardından annesi ile birlikte Petersburg’a göç etmiş ve orada daha önce babasınında görev yapmış olduğu bir kolej’de öğretmenlik eğitimi almıştır. Kısa bir süre sonra ise annesi yaşamını yitirmiştir.
1855 tarihinde kolej’den mezun olan Dimitri Simferopol’da ilk öğretmenlik görevini yapmış 2 ay sonra ise tekrar Petersburg’a dönerek yüksek lisans eğitimini sürdürmüş, aynı zamanda organik kimya üzerine araştırmalar yapmaya başlamıştır. Tezini alkol ve suyun birleşmesi konusu üzerine tamamlamıştır. Araştırmaları için devlete başvurmuş ve sonucunda devletten aldığı ekonomik destek ile 2 seneliğine Heidelberg Üniversitesi’ne gitmiştir.
Gittiği üniversitede dönemin en önemli kimyacıları olan Emil Erlenmayer, August Kekule ve Robert Bonsen ile çalışma fırsatı yakalamasına rağmen, kendi dairesine kurduğu bir labaratuvar’da çalışmalarını devam ettirmiştir.
Dimitri Mendeleyev kariyeri, araştırma, bilim ve çalışma hayatı;
1860’ta sıkça Uluslararası Kimya Kongresi’nde tartışılan kimyasal semboller, atomik ağırlıklar ve formüller ile ilgili konferansa katılmıştır. Burada Avrupa’nın bir çok önde gelen kimyacıları ile tanışmıştır. Konferansta “Avogadro hipotezi” üzerine şiddetli tartışmalar gerçekleşmiş, ilk petrol kuyularını görmek üzere Pensilvanya’daki petrol sahalarını gezmiş ve ülkesine döndükten sonra yeni bir ticari damıtma usulü geliştirmiştir.
1 sene sonra Petersburg’a dönmüş, 1864 yılında Teknoloji Enstitüsü’nde Profesörlük görevi için çalışmalarını devam ettirmiş, 1865 yılında Doktor, ardından Kimya Profesörü ünvanlarını almıştır. 1867 yılında Genel Kimya Profesörü olmuş 1890 yılına kadar görevini sürdürmüştür.
1861 yılında Demidov Ödülü alan, kimya üzerine bir kitabı yayınlanmış ancak kimya dersi verdiği dönemde ihtiyaçlarını karşılamadığı için tekrar bir kitap yazma ihtiyacı duymuştur. Ardından Kimyanın Temel İlkeleri (Osnovy Klinimii) ismini verdiği ve kısa bir dönem içinde klasikler arasında yer alan ve bir çok dile çevrilen kitabın altına imzasını atmıştır.
İlk cildin sonlarında halojenler üzerine yazmaya başladığında bu element grubunun özelliklerini, alkali metallerin özellikleri ile karşılaştırmıştır. Farklı özelliklere sahip iki grup içinde atom ağırlıkların ilerlemesindeki benzerlikleri fark etmiştir. Ve diğer element grupların da atom ağırlıklı yönünden incelemelerini gerçekleştirmiştir.
Alkali metalleri inceledikten sonra, atom ağırlığı kavramının yalnızca grup içi sıralamalarda değil, gruplar arası düzenlemelerde de kullanılabileceği sonucuna varmıştır. Elementlerin kimyasal ve fiziksel özellikleri üzerinde önemli etkiye sahip, atom ağırlığı üzerine çalışmaları sonucunda, periyodik yasayı keşfetmiştir.
O dönemde varlığı ispatlanmış 65 elementi tek tek kartlara yazmış ve atom ağırlığına göre sıralamaya başlamıştır. Bu şekilde periyodik deseninin buluş hikayesini şu sözlerle dile getirmiştir. “Çalışırken uykuya dalmıştım, rüyamda tüm elementlerin olması gereken yere düştüğünü gördüm, uyandım ve bu yerleri hemen not ettim”
Periyodik tabloyu maddenin 4 yönü üzerine kurmuştur. Bunlar, elementlerin spesifik hacimleri, izomorfizm, elementlerin atom ağırlıkları ve bileşik tuzların kompozisyonu arasındaki ilişkileri.
Kısa zaman diliminde, varlığını haber verdiği elementlerin keşfedilmesi sonucu, kendisini dünya çapında tanınan ünlü bir kimyacı yapmıştır.
Mendelev, Periyodik Tablo üzerinde yaptığı mükemmel yorum ve zekası ile tüm dünyanın takdirini kazanmıştır.
Dimitri Mendeleyev Diğer buluşları;
Toplam 25 büyük kitaptan oluşan diğer çalışmalarında, İzomorfizm hakkındaki bilgileri organize etmesi, jeo kimyanın gelişmesini sağlamıştır. Diğer bir yandan, kritik kaynama noktasını bulup, çözeltilerin hidrat teorisini geliştirmesi onun büyük bir fizikokimyacı olarak anılmasını sağlamıştır.
Dimitri, 70 civarında, ilim topluluğu ve akademi üyeliğine sahip idi. Çalışma hayatı boyunca, Rusya Petersburg’da bir çok okulda öğretmenlik yapan Mendeleyev, 1907 yılında Zatürre nedeni ile hayata gözlerini yummuştur.
Periyodik tablo çalışması ilk defa bastırıldığında bilinen 63 element mevcut idi. Öldükten 1 sene sonra ise sayı 86’ya yükselmiştir. Bu hızlı artışın sebebi ise, kimyanın en önemli genelleştirmesi olan elementlerin periyodik tablosu sayesinde gerçekleşmiştir.
Hiç bir yeni element keşfedemese de bilim dünyasına yapmış olduğu hizmetler nedeni ile 1955’te Amerikalı fizikçiler tarafından sentezlenen 101 numaralı atom elemente, onore edilmesi amacı ile mendelevyum ismi verilmiştir.
Periyodik tabloyu sıralamak için Periyodik Kanun’u bulmuş, bu sayede o zamana kadar unutulan bir çok elementin özelliğini düzeltmiş ve henüz bulunmamış olan 8 elementin özelliklerini tahmin eden mucit ve kimyager’dir.
Dimitri Mendeleyev evlilik hayatı ve çocukları;
32 yaşında Profesör olmuş, periyodik Cetvel’in babası olarak tanınmıştır. Hayatı boyunca iki kez evlendiği belirtilen Mendeleyev’in, ilk evliliği Anna Ivanova Popova, ikinci evliliği ise Feozva Nikitichna Leshcheva ile gerçekleşmiştir. Bu evliliklerinden 6 çocuğu olmuştur. Çocuklarının isimleri ise, Lyubov Dmitrievna, Vasily, Vladimir, Olga, Maria ve Ivan’dır.
